Τι είναι η νοηματοποίηση;

Η νοηματοποίηση ή εν-νόηση είναι μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που αναπτύχθηκε από τους Anthony Bateman και Peter Fonagy στην Βρετανία. Στα αγγλικά ονομάζεται mentalization και η προσέγγιση λέγεται Mentalization- Based Treatment (MBT). Αρχικά η προσέγγιση αυτή αναπτύχθηκε για άτομα που έχουν διαγνωσθεί με διαταραχές προσωπικότητας όπως η οριακή διαταραχή, μέσα όμως από την κλινική τους εμπειρία οι Bateman και Fonagy διαπίστωσαν ότι τα χαρακτηριστικά και οι συμπεριφορές που δυσκολεύουν τα άτομα με αυτή την διάγνωση είναι πράγματα τα οποία κάνουμε όλοι μας ως ένα βαθμό. Η νοηματοποίση είναι η ικανότητα του να σκέφτεσαι τις ψυχικές σου διεργασίες, και οι άνθρωποι που το καταφέρνουν αυτό είναι ψυχικά λειτουργικοί, ισορροπημένοι, υγιείς, και πιο ικανοποιημένοι από τις σχέσεις τους.

Η νοηματοποίση λοιπόν είναι:

·        διαλλακτικότητα (Δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια, τα πράγματα δεν είναι απόλυτα, υπάρχει περιπλοκότητα στην ζωή και όχι μόνο άσπρο- μαύρο)

·        αναστοχασμός (Δουλεύω με τον εαυτό μου)

·        ενσυναίσθηση (Ενδιαφέρομαι για τον δικό μου ψυχικό κόσμο αλλά και των γύρω μου)

·        μεταβλητότητα (Πιστεύω ότι οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν)

·        υγιής περιέργεια (Ενδιαφέρομαι να μάθω τι συμβαίνει στο δικό μου μυαλό αλλά και των άλλων)

·        ταπεινοφροσύνη (Δεν τα ξέρω όλα, μπορεί να κάνω λάθος)

·        ανάληψη ευθυνών (Μπορεί να μην έχω έλεγχο πάνω σε αυτά που μου συμβαίνουν, αλλά αναλαμβάνω την ευθύνη των πραξεών μου)

·        σκεπτικισμός (Έχω κριτική σκέψη)

·        ικανότητα εμπιστοσύνης (Εμπιστεύομαι τον εαυτό μου και μπορώ ενδεχομένως να εμπιστευτώ και τους άλλους)

·        ρεαλιστική αισιοδοξία (Έχω ελπίδα, πιστεύω ότι τα πράγματα μπορούν να πάνε καλά)

·        ικανότητα συγχώρεσης (Μπορώ να συγχωρέσω και να ξεπεράσω καταστάσεις)

·        αυτοσαρκασμός, χιούμορ, παιχνιδιάρικη διάθεση (Δεν με παίρνω πολύ στα σοβαρά, μπορώ να δεχτώ και να ασκήσω κριτική, με σεβασμό)

Αντιθέτως, η μη-νοηματοποίση χωρίζεται σε 3 κατηγορίες:

·       Ψυχική Ισοδυναμία (νιώθω Χ, άρα ισχύει και είναι αλήθεια/ παίρνω συγκεκριμένες συμπεριφορές των άλλων ως ατράνταχτες αποδείξεις που επιβεβαιώνουν τις δικές μου ανασφάλειες)

·       Προσποίηση (υπερανάλυση, αποστασιοποίηση από τα πραγματικά συναισθήματα, φαινομενικά μπορώ να περγράψω τι μου συμβαίνει αλλά αδυνατώ να αλλάξω)

·       Τελεολογική στάση («γρήγορη λύση», άκαμπτη σκέψη, «θα αλλάξω συμπεριφορά μόλις δω βελτίωση στην ψυχολογία μου»)

Άρα, τι συμβαίνει όταν δεν νοηματοποιούμε;

Συμβαίνουν συνεχώς παρεξηγήσεις, είμαστε δυσαρεστημένοι με τον εαυτό μας και με τις σχέσεις μας, νιώθουμε ότι οι άλλοι δεν μας καταλαβαίνουν, δεν μας ακούνε, πέφτουμε συχνά σε "τοξικές" σχέσεις.

Σε ακραίες περιπτώσεις μη- νοηματοποίησης μπορεί να πληρούμε τα κριτήρια για κάποια ψυχιατρική διάγνωση όπως κατάθλιψη, άγχος, διαταραχές προσωπικότητας*. 

Πως μοιάζει λοιπόν αυτή η ισορροπία της νοηματοποίησης;

·       Ο θεραπευόμενος δεν αντιδράει αυτόματα και χωρίς σκέψη αλλά ούτε παραλύει όταν συναντάει νέα ερεθίσματα. Είναι αυθόρμητος και συνετός.

·       Το άτομο που νοηματοποιεί αναλαμβάνει τις ευθύνες του και δεν κατηγορεί τυφλά τους άλλους. Αντίστοιχα, λαμβάνει υπόψην του τα συναισθήματα των άλλων και αναγνωρίζει την ύπαρξη διαφορετικών τρόπων σκέψης.

·       Όταν νοηματοποιούμε πράττουμε βάσει της λογικής, αλλά νιώθουμε και επικυρώνουμε τα συναισθήματά μας με αυθεντικότητα, χωρίς να τα αφήνουμε να μας παρασύρουν απαραίτητα σε καταστάσεις που μπορεί να μην είναι βοηθητικές για εμάς.

·       Νοηματοποίηση σημαίνει οριοθέτηση αλλά και ικανότητα στενών και ειλικρινών σχέσεων.

*Αυτό το άρθρο περιέχει απλουστεύσεις και συμπυκνωμένη γνώση για χάρη επεξήγησης, παρακαλώ για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με την Ελένη Βαλή, εικαστική ψυχοθεραπεύτρια με βασική εκπαίδευση στην νοηματοποίηση στο: https://www.vali-art-psychotherapy.gr/.